„Body bags”

Rok 1992. W Bośni i Hercegowinie trwa woja domowa. Giną cywile. Bośniaccy Serbowie postanowili likwidować muzułmańskie enklawy we wschodniej części Bośni.  Zamordowano 7 tys. muzułmańskich chłopców i mężczyzn podczas tzw. masakry w Srebrenicy.

Dociera tam Wojciech Tochman – jeden z najlepszych, polskich reportażystów. Depesze, relacje i rozdrapywanie ran… wszystko po to by społeczeństwo XXI w. poznało prawdę.

Historię Ewy Klonowski, Edvina, Hassana, Mejry i wielu innych osób opisał w swojej książce – „Jakbyś kamień jadła”. Tytuł nie jest związany z wojną i jej elementami, jest to raczej część życia kobiety, która straciła męża. Teraz, gdy wszystko się skończyło, każdej nocy przychodzi do niej. Ona opowiada mu o swojej codzienności, mówi, że „karczowała krzaki”. Niestety on milczy… Rano dowiaduje się od syna, że znowu zgrzytała zębami, jakby kamień jadła.

Wojna sprawiła, że człowiek stał się wrakiem, wykończonym psychicznie i fizycznie. Życie każdego uległo diametralnej zmianie. Większość nie mieszka w swoich domach, zostali przesiedleni. Rodzicie stracili dzieci, małżonkowie swoją miłość  i siebie. Nie liczy się przeszłość. Każdy chce zapomnieć. Teraz najważniejsze jest odnalezienie ciał i ich pochowanie, bo tak nakazuje im wiara.

Od zakończenia wojny upłynęło wiele lat. Zwłoki odnajdywano w jaskiniach, masowych grobach, studniach. Z ciał pozostały jedynie kości i ubrania. Układaniem brakujących elementów zajęła się Polka – Ewa Klonowski, antropolog. Ułożonego człowieka wkładała do „body bags” i zajmowała się kolejnym. Wojna i koniec wojny: obozy koncentracyjne, masowe groby, masowe ekshumacje. Identyfikacja…

Dominika Kuc